Hukuman kepada pesalah bagi perlakuan jenayah terhadap wanita masih terlalu ringan?

Hukuman kepada Pesalah Bagi Perlakuan
Jenayah Terhadap Wanita Masih Terlalu Ringan?

Mukadimah

Pada kebelakangan ini, kes-kes jenayah terhadap wanita mendapat liputan menonjol dalam media massa. Perangkaan kes rogol yang dilaporkan telah meningkat dari 368 kes pada tahun 1980 ke 668 kes pada tahun 1987 dan 1418 kes pada tahun 2002 iaitu 4 kali ganda dalam masa dua dekad.

Sebenarnya, jenayah terhadap wanita bukan sahaja merujuk kepada kes rogol tetapi juga merangkumi skop yang lebih luas. Menurut Deklarasi Beijing yang dilafazkan di Perhimpunan Wanita Sedunia Keempat 1995 tajaan Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu, keganasan terhadap wanita diertikan sebagai sebarang tindakan yang berlaku dalam ruang awam atau persendirian yang kesannya akan memberi kemudaratan atau penderitaan berbentuk fizikal, seksual dan psikologi terhadap wanita dan ini termasuk ancaman, pemaksaan serta pelucutan hak asasi secara sewenang-wenangnya.

Menurut Kamus Dewan , wanita diertikan sebagai orang perempuan, lawannya ialah lelaki. Takrifan perkataan perempuan dalam Kanun Keseksaan diberi dalam Seksyen 10 iaitu seorang perempuan walaupun berapa umurnya. Dengan membaca bersama maksud kamus serta maksud kanun, boleh disimpulkan isu jenayah terhadap wanita merujuk kepada kes-kes mangsanya ialah perempuan dari golongan bayi perempuan hingga nenek tua.


Kategori Jenayah terhadap Wanita Di Malaysia

Menurut Abdul Aziz Hussin, jenayah ialah suatu perbuatan yang salah atau peninggalan yang menjadi kesalahan terhadap awam dan membolehkan orang-orang yang melakukannya dipertanggungjawabkan untuk menerima hukuman di sisi undang-undang. Jenayah terhadap wanita di Malaysia dikuatkuasakan oleh Kanun Keseksaan (Akta 574).

Seksyen 349 memperuntukan kekerasan jenayah dan ini terpakai dalam kes keganasan rumahtangga yang melibatkan suami memukul isteri.

Rogol pula didefinisikan di bawah seksyen 375 sebagai perlakuan memasukkan zakar ke dalam kemaluan wanita tanpa keizinannya. Rogol berkanun berlaku dalam kes seorang lelaki memasukkan zakar ke dalam kemaluan seorang budak perempuan di bawah 16 tahun dengan atau tanpa kerelaannya. Pesalah yang disabitkan di bawah seksyen 375 akan dijatuhkan hukuman penjara tidak kurang dari 5 tahun dan tidak lebih dari 20 tahun serta juga boleh dikenakan sebatan rotan.

Untuk kes jenayah seksual di mana kemasukan alat kemaluan lelaki tidak berlaku, seksyen 354 terpakai untuk pendakwaan terhadap pesalah yang menyerang atau menggunakan kekerasan jenayah dengan niat untuk mencabul kehormatan.

Untuk kes di mana zakar dimasukkan ke dalam dubur atau mulut seseorang yang lain, pesalah itu dikatakan melakukan persetubuhan yang bertentangan dengan aturan tabii. Seksyen 377A dan Seksyen 377C membezakan persetubuhan dengan kerelaan dan tanpa kerelaan. Hukuman terhadap persetubuhan bertentangan dengan aturan tabii tanpa kerelaan adalah seberat hukuman rogol.

Sumbang mahram didefinisikan di bawah seksyen 376A sebagai persetubuhan di mana dua pihak ditegah dari segi undang-undang, hukum agama, adat atau kebiasaan untuk berkahwin. Hukuman bagi sumbang mahram lebih berat daripada rogol iaitu hukuman penjara tidak kurang dari 6 tahun dan tidak lebih dari 20 tahun, dan sebatan rotan adalah wajib.

Sementara itu, perkataan, isyarat, bunyi atau apa-apa benda yang ditunjukkan untuk mengaib kehormatan dan mengganggu kesantunan seseorang adalah dihukum di bawah Seksyen 509.

Ringkasan kategori jenayah terhadap wanita dan hukumannya adalah seperti di jadual berikut.








Seksyen di bawah Kanun
Keseksaan Jenis hukuman Hukuman penjara minimum Hukuman penjara maksimum Hukuman Lain
349: Kekerasan Jenayah.
Hukuman di bawah 352 Penjara atau denda atau kedua-duanya 3 bulan Denda maksimum RM1000

354: Kekerasan dengan niat mencabul kehormatan
Penjara atau denda atau sebatan atau mana-mana dua seksaan
10 tahun
Boleh didenda atau disebat

375: Rogol.
Hukuman di bawah 376
Penjara
atau penjara dengan sebatan
5 tahun
20 tahun
Boleh dikenakan sebatan

376A: Sumbang mahram.
Hukuman di bawah 376B
Penjara
dan sebatan
6 tahun
20 tahun
Hendaklah dikenakan sebatan.

377A: Persetubuhan bertentangan dengan aturan tabii (dengan kerelaan).
Hukuman di bawah 377B
Penjara atau penjara dengan sebatan
20 tahun
Boleh dikenakan sebatan

377C: Persetubuhan bertentangan dengan aturan tabii (tanpa kerelaan)
Penjara atau penjara dengan sebatan
5 tahun
20 tahun
Boleh dikenakan sebatan

509: Perkataan/isyarat yang mengaibkan kehormatan
Penjara atau denda atau kedua-duanya
5 tahun
Boleh didenda.

Jadual 1: Kategori Jenayah Terhadap Wanita dan Hukumannya di Malaysia
Kajian Perbandingan dengan Negara Singapura dan India

Memandangkan jenayah rogol dan sumbang mahram mendapat liputan menonjol dalam media masa, maka kedua-dua jenayah dikaji dengan lebih terperinci dengan kajian perbandingan dengan Kanun Keseksaan Singapura dan India . Dari segi sejarah perundangan, Kanun Keseksaan Malaysia dan Singapura adalah lahir dari Kanun Keseksaan India.

Jadual berikut menunjukkan hukuman bagi jenayah rogol di Malaysia, Singapura dan India.

















Seksyen berkenaan Rogol Hukuman Penjara Minimum Hukuman Penjara Maksimum Hukuman lain
376 [Malaysia]
Rogol 5 tahun 20 tahun Boleh dikenakan sebatan
376(1) [Singapura]
Rogol 20 tahun Boleh didenda dan disebat
376(2)[Singapura]
Rogol dengan sengaja menyebabkan kecederaan atau ancaman terhadap kematian/kecederaan
8 tahun 20 tahun Sebatan minimum tidak kurang daripada 12 sebatan.
S376 (1) [India]
Rogol 7 tahun Seumur hidup* Denda
S376(2) [India]
Rogol dengan unsur keruncingan. Pesalah ialah polis, pegawai awam, rogol berkumpulan, si mangsa di bawah 12 tahun atau rogol terhadap mangsa yang mengandung
10 tahun Seumur
hidup*


Jadual 2: Hukuman rogol di Malaysia, Singapura dan India



Jadual berikutnya menunjukkan hukuman jenayah sumbang mahram di Malaysia dan Singapura. Tidak terdapat seksyen spesifik bagi sumbang mahram di bawah Kanun Keseksaan India.

Hukuman Undang-undang sumbang mahram Hukuman Penjara minimum Hukuman Penjara maksimum Hukuman lain
376A [Malaysia] 6 tahun 20 tahun Hukuman sebat adalah wajib
376B dan 376C [Singapura]
5 tahun

Untuk mangsa perempuan di bawah 14 tahun, hukuman penjara maksimum ialah 14 tahun

Jadual 3: Hukuman sumbang mahram di Malaysia dan Singapura


Cadangan meningkatkan hukuman
Pelbagai pihak termasuk pertubuhan bukan kerajaan menyeru kerajaan untuk mengkaji semula Kanun Keseksaan bagi menambahkan hukuman berat ke atas kes rogol dan sumbang mahram.

Antara cadangan tersebut ialah sebatan wajib, meningkatkan hukuman minimum, meningkatkan hukuman maksimum, teknik pengembirian untuk pesalah, hukuman penjara sampai akhir hayat serta hukuman mati. Setiap cadangan tersebut akan dinilai berikutnya.
Penilaian terhadap cadangan sebatan mandatori ke atas jenayah rogol di bawah S375
Pada masa ini, satu-satunya seksyen berkenaan jenayah terhadap wanita yang mewajibkan sebatan ialah di bawah S376B. Seksyen 376 memberi budi bicara kepada mahkamah untuk mengenakan hukuman sebatan ke atas dakwaan rogol di bawah seksyen 375. Saya berhujah undang-undang masa ini harus dikekalkan dan budi bicara harus terletak pada tangan mahkamah.

Dalam Zamzuri Nazari lwn Pendakwaraya , Mahkamah Tinggi telah mengesahkah hukuman 7 tahun penjara tetapi membatalkan hukuman 6 sebatan yang dikenakan oleh Mahkamah Seksyen ke atas pesalah yang bersalah di bawah rogol berkanun. Tuan Hakim Chin Fook Yuen dalam pemutusannya menyatakan oleh kerana tiada keganasan serta ancaman keganasan terhadap mangsa serta pesalah telah memberi tempat perlindungan dan membekal makanan kepada mangsa selama lebih 10 tahun, maka diputuskan hukuman 7 tahun penjara tanpa sebatan adalah mencukupi dan adil.


Penilaian terhadap cadangan sebatan ke atas pesalah yang berumur lebih daripada 50 tahun
Di bawah Seksyen 289, Kanun Prosedur Jenayah, 3 kategori orang dikecualikan sebatan iaitu perempuan, orang yang dihukum mati dan lelaki berumur 50 tahun ke atas.

Terdapat argumen bahawa sekiranya seorang lelaki berumur lebih 50 tahun mampu melakukan jenayah seksual, maka ia boleh tahan disebat. Pada pandangan saya, seksyen 289 harus diubah supaya hukuman sebatan boleh dilakukan ke atas lelaki berumur 50 tahun ke atas dengan syarat pemeriksaan serta kesahan oleh dua orang doktor harus dilakukan sebelum sebatan. Dengan perubahan ini, anggapan undang-undang bahawa lelaki berumur 50 tahun adalah tidak sesuai secara fizikal untuk disebat akan diganti dengan pendapat professional perubatan.

Penilaian terhadap cadangan meningkatkan had minimum hukuman 15 tahun ke atas kes sumbang mahram yang tanpa persetujuan.

Terdapat laporan bahawa Kabinet bersetuju untuk membuat pindaan undang-undang berkenaan kes sumbang mahram yang tanpa persetujuan. Hukuman yang dicadangkan ialah hukuman penjara minimum 15 tahun dan maksimum 30 tahun serta minimum 10 kali sebatan.

Peruntukan mengenai sumbang mahram pada masa ini tidak membezakan antara sumbang mahram antara dua pihak yang saling bersetuju atau sumbang mahram tanpa persetujuan. Peruntukan spesifik ini adalah dialu-alukan kerana ia menggambarkan masyarakat berasa keji, meluak dan mengutuk tindakan tersebut. Tetapi, hukuman minimum 15 tahun adalah amat berat iaitu 3 kali ganda daripada rogol dan lebih 2 kali ganda daripada sumbang mahram antara dua pihak yang bersetuju.

Penilaian terhadap cadangan meningkatkan had hukuman maksimum
Salah satu cadangan yang seringkali timbul ialah meningkatkan had hukuman maksimum kepada lebih dua puluh tahun atau hukuman sampai akhir hayat pesalah.

Pada pendapat saya, hukuman penjara yang terlampau lama atau sehingga mati, pesalah akan cenderung membunuh mangsa demi mengelakkan tangkapan dan pendakwaan. Tambahan pula, golongan ini akan tidak ragu-ragu untuk lari dari penjara dan dalam proses tersebut tidak teragak-agak membunuh pegawai penjara kerana mereka tiada apa-apa kerugian kecuali nyawa mereka yang tidak bernilai sekirannya dalam penjara sehingga mati.
Di samping itu, tempoh pemenjaraan yang disebut di atas akan memberi tekanan besar kepada sistem pentadbiran penjara. Ini memandangkan tempoh pemenjaraan yang lama dan kategori pesalah ini harus diasingkan daripada banduan-banduan lain.
Ini juga bertentangan dengan tujun menjatuhkan hukuman kepada pesalah-pesalah iaitu memberi keinsafan dan tujuan pemulihan agar mereka pulang ke pangkal jalan dan menjadi rakyat yang berguna serta mematuhi undang-undang.

Penilaian terhadap cadangan hukuman pengembirian secara suntikan ubat (castration)
Terdapat cadangan untuk mereka yang melakukan jenayah rogol berulangan, pengembirian harus dilakukan untuk menjadikan mereka tidak berupaya melakukan jenayah terhadap wanita. Sehingga ini, tiada penyelidikan yang menunjukkan bahawa pengembirian secara suntikan ubat adalah satu hukuman yang bersesuaian. Tambahan pula, kesan sampingan pemakaian hukuman ini termasuk kesan psikologi terhadap pesalah belum dikaji.

Penilaian terhadap cadangan hukuman mati ke atas perogol
Saya berhujah hukuman mati semata-mata tidak dapat mengurangkan jenayah terhadap wanita. Setakat ini, tiada penyelidikan yang menunjukkan bahawa hukuman mati bertindak sebagai halangan yang berkesan dalam jenayah terhadap wanita.

Tambahan pula, dalam kes sumbang mahram, hukuman mati ke atas pesalah akan mendatangkan akibat kes tidak dilaporkan oleh si mangsa atau ahli keluarga yang mengetahui kejadian. Mangsa dan keluarga akan didorong berdiam diri kerana sabitan kes akan membawa kepada kematian seorang ahli keluarga.

Dari segi yang lain, seorang perogol berkemungkinan akan membunuh mangsanya kerana penalti bagi membunuh orang di bawah seksyen 302 dan merogol adalah sama iaitu hukuman mati.

Cadangan bahawa perogol yang menyebabkan kematian akan dihukum mati bukanlah sesuatu yang baru. Sebenarnya, kesalahan membunuh di Malaysia membawa kepada hukuman mati di bawah seksyen 302.

Penilaian terhadap cadangan kategori baru rogol dengan unsur keruncingan ditambah
Terdapat pihak yang mengkritik bahawa undang-undang rogol di Malaysia tidak mempunyai unsur keruncingan seperti Kanun Keseksaan India. Kanun Keseksaan India misalnya mempunyai hukuman spesifik terhadap rogol berkumpulan, rogol terhadap wanita hamil, pesalah ialah polis atau pegawai awam,

Pada pendapat saya, kategori di bawah Kanun Keseksaan India bukanlah satu senarai lengkap yang tertutup. Faktor keruncingan seperti pesalah yang mengetahui dirinya menjangkiti AIDS atau penyakit berjangkit seks misalnya tidak dalam senarai keruncingan Kanun Keseksaan India.

Parlimen biasanya menggariskan hukuman penjara maksimum dan hukuman sebatan maksimum, adalah menjadi budi-bicara mahkamah untuk menilai setiap unsur keruncingan dan menjatuhkan hukuman yang setimpal. Pada pandangan saya, budibicara kehakiman dalam menjatuhkan tempoh hukuman yang berpatutan tidak harus dikongkong oleh Parlimen.

Untuk menunjukkan betapa seriusnya jenayah terhadap wanita, hukuman penjara minimum bagi kesalahan rogol dan sumbang mahram ditetapkan sebagai 5 tahun dan 6 tahun masing-masing.

Sekiranya hukuman yang dijatuhkan oleh mahkamah tidak mencukupi, maka mahkamah lebih tinggi boleh memanggil kes tersebut untuk semakan.

Tambahan pula, pihak Pendakwaraya boleh membuat rayuan terhadap hukuman sekiranya ia adalah tidak berkadaran dengan kesalahan. Ini diperuntukkan di bawah Bab XXX Kanun Acara Jenayah. Di samping itu, di bawah Seksyen 323 Kanun Acara Jenayah, seseorang hakim boleh memanggil dan memeriksa rekod sebarang penghakiman jenayah dalam mana-mana mahkamah yang lebih rendah untuk menentukan antara lain samada hukuman adalah setimpal dengan kesalahan.


Terdapat pendapat bahawa hukuman minimum tersebut adalah satu usaha untuk mengurangkan ketidakseragaman hukuman. Isu ketidakseragaman hukuman ada kebenarannya dan disahkan oleh satu kajian tentang penghukuman undang-undang jenayah di Malaysia pada tahun 1992 hingga 1994.

Sekali pandang, untuk mengelakkan ketidakseragaman hukuman, budi-bicara kehakiman dihadkan. Salah satu pendekatan ialah legislatif menggariskan hukuman minimum.

Sejarah Pindaan Kanun Keseksaan
Penelitian terhadap sejarah pindaan berkenaan jenayah terhadap wanita dalam Kanun Keseksaan telah menunjukkan pindaan telah dibuat pada tahun 1989 serta 2001.

Dalam pindaan tahun 1989, umur mangsa rogol berkanun ditingkatkan dari 14 tahun ke 16 tahun. Pindaan kepada tempoh hukuman penjara jenayah rogol telah ditingkatkan menjadi hukuman minimum bagi rogol ialah 5 tahun dan maksimum 20 tahun dan boleh juga dikenakan denda atau sebatan. Sebelum ini, penalti bagi kesalah merogol diseksa dengan penjara seumur hidup atau dengan penjara selama tempoh yang boleh sampai 10 tahun dan boleh juga dikenakan denda, atau sebat. Di samping itu, seksyen 354 telah dipinda dengan meningkatkan hukuman maksimum mencabul kehormatan dari 2 tahun ke 10 tahun.

Dalam pindaan 2001, satu seksyen baru telah ditambah iaitu seksyen 376A berkenaan dengan jenayah sumbang mahram. Sebelum ini, kes sumbang mahram dianggap setara dengan rogol. Jika dibandingkan dengan dulu, hukuman sumbang mahram bertambah berat iaitu minimum 6 tahun dan hendaklah disebat.

Suatu hukuman yang betul harus menggambarkan kepentingan umum dalam 2 cara iaitu bertindak menghalang serta menakutkan mereka yang cuba melakukan jenayah serta menghalang pesalah daripada berulangnya melakukan jenayah.

Kes Sia Ah Kew statut berbentuk seksa biasanya menggariskan hukman maksimum dan/atau hukuman minimum. Hukuman maksimum biasanya untuk jenayah yang paling serios dalam jenisnya manakala hukuman minimum untuk hukuman yang kurang serious.

Kes Pendakwaraya lwn Shari Abd Wahad , Hakim YA Dato Haji Abdul Malik
Prinsip serta garis panduan dalam hukuman bergantung kepada keberatan kesalahan, kepentingan untuk menitikberatkan ketidaksetujuan awam, keperluan sebagai amaran kepada orang lain, keperluan sebgai menghukum pesalah, keperluan untuk melindungi orang awam serta keperluan memenuhi kepentingan awam.

Dalam kes Pendakwaraya lwn Loo Choon Fatt , Yang Arif Hashim Yeop Sani menyatakan dalam penghukuman hanay terdapat garis panduan umum. Fakta setiap kes adalah berbeza dan setiap kes harus diputuskan menurut meritnya.

Parlimen menetapkan hukuman maksimum bagi setiap kesalahan, tetapi mahkamah akan menggunakan budi-bicaranya untuk menentukan hukuman yang bersesuaian bergantung kepada faka kes serta pertimbangan fakta peringanan hukuman.

Rumusan tentang Kenaikan Hukuman Jenayah Terhadap Wanita
Pada pendapat saya, menambahkan keberatan hukuman ke atas jenayah terhadap wanita bukanlah penyelesaiaan kepada pencegahan dan pengurangan jenayah. Ini berdasarkan fakta bahawa kes rogol sebelum pindaan Kanun Keseksaan 1989 (dari hukuman maksimum 10 tahun ke hukuman maksimum 20 tahun) tidak menunjukkan kadar penurunan (668 kes pada tahun 1987 dan 1418 kes pada tahun 2002).

Kelemahan dalam Undang-undang Jenayah terhadap Wanita
Kanun Keseksaan Malaysia adalah lahir dari Kanun Keseksaan India pada tahun 1932. Dalam tempoh 70 tahun ini, terdapat X kali pindaan dibuat. Dengan peredaran zaman, perlakuan jenayah terhadap wanita juga menjadi lebih kompleks.
Contohnya, Kanun Keseksaan tidak memperuntukan secara spesifik jenayah memasukkan objek seperti kayu atau rod besi ke dalam kemaluan mangsa. Pesalah boleh didakwa di bawah subjek kekerasan dengan niat mencabul kehormatan dalam seksyen 354 yang memperuntukan hukuman penjara maksimum 10 tahun dan sebatan. Pada pendapat saya, hukuman maksimum di bawah seksyen 354 harus ditingkatkan ke 20 tahun iaitu setara dengan hukuman rogol dan persetubuhan luar tabii tanpa kerelaan. Apa yang perlu dititikberatkan ialah keganasan terhadap wanita dan bukan sama ada organ seks digunakan.

Walaupun perkataan lucah ke atas pekerja wanita yang berlaku di tempat kerja merupakan satu jenayah di bawah seksyen 509 tetapi disebabkan kebanyakan kes gangguan seks hanya melibatkan si pesalah dan mangsa tanpa kehadiran orang ketiga serta tiada kecederaan fizikal, maka amatlah sukar untuk memenuhi piawaian pembuktian di bawah undang-undang jenayah iaitu tanpa keraguan yang munasabah. Dalam aspek ini, mangsa gangguan seks seolah-olah tiada perlindungan di bawah undang-undang jenayah.

Keganasan rumahtangga bukan satu kesalahan jenayah di bawah Akta Keganasan Rumahtangga 1993. Dalam kes Chan Ah Moi lwn Phang Wai Ann , Hakim Yang Arif Abdul Malik Ahmad mengulas secara obiter dicta bahawa Akta Keganasan Rumah Tangga menjadi suatu harimau tanpa gigi kerana kebanyakan keganasan rumahtangga melibatkan serangan dan oleh kerana serangan merupakan suatu kesalahan tidak boleh ditangkap, maka pihak polis perlu mendapat kelulusan Timbalan Pendakwaraya sebelum menjalankan penyiasatan. Dengan kata lain, mangsa terpaksa berhadapan dengan kelengahan birokrasi.

Sementara itu, persetubuhan paksa oleh suami ke atas isteri dengan kekerasan tidak dianggap sebagai rogol oleh undang-undang Malaysia. Pada pandangan Barry Hill dan Karen Fletcher-Rogers, rukun yang telah dinyatakan oleh Sir Matthew Hale pada tahun 1736 yang menyatakan seorang isteri memberi satu persetujuan umum kepada suaminya tentang semua persetubuhan pada masa akan datang adalah ketinggalan zaman. Dalam hubungan ini, mahkamah di Amerika Syarikat dan England telah memutuskan seorang suami boleh disabit jenayah rogol walaupun masih dalam perkahwinan.
Bahan-bahan lucah dalam bentuk filem, VCD dan seumpamanya harus disekat. Seksyen 5 Akta Penapisan Filem 2001 harus dikuatkuasakan. Bahan-bahan lucah yang memberi gambaran bahawa wanita bergaul bebas memberi satu pendidikan yang salah dan menyimpang. Adalah malang sekali, bahan lucah disalahguna sebagai pendidikan seks. Tetapi, malangnya Akta Penapisan Filem tidak diberi kuasa untuk menguatkuasa bahan lucah dari Internet. Kita harus mengkaji semula polisi dalam jaminan Multimedia Super Corridor bahawa tiada tapisan akan dilakukan ke atas Internet.


Penutup

Sebenarnya, masih terdapat kes-kes jenayah terhadap wanita yang tidak dilaporkan. Kes-kes tersebut tidak dapat ditentukan bilangan dan sistem keadilan jenayah akan gagal sekiranya ia tidak dapat membantu mangsa sementara pesalah tidak dihadapkan ke muka pengadilan dan menunggu peluang untuk mencari mangsa yang seterusnya.

Oleh itu, usaha pengukuhan sistem keadilan jenayah dari segi prosedur laporan, pendakwaan, forensik serta kaunseling harus diber perhatian.

Pada pandangan saya, di samping memperkemaskan undang-undang jenayah serta memperkukuhkan system keadilan jenayah, pendekatan bukan undang-undang harus juga diambil.

Dalam masyarakat moden ini, undang-undang telah menjadi agensi paling utama dalam kawalan sosial. Institusi keluarga moden yang berbentuk nukleus semakin hilang pengaruhnya dalam kawalan disiplin ahli keluarga. Kawalan sosial yang merupakan tekanan sebaya ke atas setiap orang supaya dia memainkan peranannya dalam mendukung masyarakat bertamadun dan menghalangnya daripada tindakan yang anti-sosial harus dipikul bersama oleh institusi agama, pendidikan , keluarga serta komuniti setempat.